laatste dagje Uganda

Vanmorgen werd ik wakker van alle vogelgeluiden die horen bij een nieuwe dag. Onnederlandse geluiden van onnederlandse vogels, erg mooi. Het is mijn laatste nachtje geweest hier, heb zowaar een korte periode diep geslapen. Gisteravond was ik aan het werk toen de stroom weer eens uitviel. Toen was ik alleen in huis, in de wetenschap dat er minstens 2 kakkerlakken (waarvan 1 dooie) in huis waren, in het donker, zonder internet of televisie. Gelukkig heb ik kaarsjes die ik op de tast kan vinden met de lucifers er vlak naast en een zaklamp (ook op een vaste stek) Stroomuitval is namelijk echt, echt alles donker, ik denk in heel Entebbe. Na een dutje en een restantje koude koffie sprong na ongeveer 1,5 uur alles weer aan. Vrij snel daarna kwam Kalle vanuit Zweden (waar het min 10 is en waar sneeuw ligt...). Gezellig om weer wat gezelschap te hebben. Prima vent, die Kalle! we kletsen nog een poosje, vooral, zoals met iedereen die je hier spreekt, over cultuurverschillen. Dat blijft intrigerend.

Om 8 uur vertrekken we, Kalle naar kantoor, ik naar het ziekenhuis. In het ziekenhuis is het rustig. De wegduttende nachtshift deed de overdracht. Ieniemienie jongetje was vannacht, zoals verwacht, overleden. Hij lag in een heel klein pakketje, met daaromheen enorme ladingen dekens op het bed van zijn moeder, tussen alle andere bedden van de kraamvrouwen met hun families en babies. Een droevig contrast, life 's hard hier. Moeder lag ook wat te dutten, wachtend op haar familie om haar mee neer huis te nemen.

De kleinste van de tweeling was iets minder topfit als gisteren. Huidje erg droog, beetje schrompelig en ogen die wegdraaiden. Ze was ook trillerig. Toen ik aan moeder vroeg hoe het met de borstvoeding ging vertelde ze dat kleintje niet goed aan de borst ging. De nachtshift van de verpleging had het kennelijk te druk (??) gehad met anderen dingen. Snel een beetje kunstvoeding gewarmd en via fingerfeeding gegeven. Ging prima, kleintje klokte zo 15 cc naar binnen. Voor de zekerheid kleintje nog maar eens gewogen: 200 gram afgevallen: nog 1700 gram kind over. Na 2 uur ging er opnieuw 15 cc in: goedzo! 2 uur later nog eens. Ik liet het de twee duitse meiden regelen, in de hoop dat die de voortzetting van deze zorg kunnen garanderen, want die verpleging hier vergeet teveel. De verpleging op het hart gedrukt dat ze het niet meer mogen vergeten: "If you forget, baby wil die!" Het zijn de muren van beton waar je tegenop loopt, laks gedrag!! Ook de tante van de tweeling, die steeds heel goed betrokken is, op de noodzakelijkheid van voeding gewezen. Ook nog kolven besproken, maar ik vrees dat de dikke twin alle voeding inpikt, net zoals in de baarmoeder. De Duitse meiden gaan erop letten dat kleintje eerst aan de borst moet. Nou op hoop van zegen!

Er is echt niets te doen. Ik loop met Hannah (een van de Duitse meiden) even naar de markt om wat lekker tropisch fruit voor thuis te scoren. Heerlijk zo'n markt, veel fruit, muziek, lekkere geuren, pannetjes waarin allerlei prutjes gekookt worden en dat de vriendelijk uitstralende mensen die blij zijn met wat klandizie. Witte klandizie nog wel,ik weet dat ik het dubbele betaal, ach, is het heel erg dat je in plaats van 25 eurocent, 50 eurocent betaalt voor een grote ananas? Daarna lopen we terug naar het ziekenhuis.Het lijkt erop of er toch nog iemand gaat bevallen: eerste kind, lijkt persdrang te voelen. Ik toucheer puilende vliezen en mag ze doorprikken. Wel met dubbele handschoenen: "TRR" bekekent namelijk HIV positief, en ze heeft status TRR. Ik prik ze zoor met een injectienaald, er zijn geen vliezenbrekers. Vette groene smurrie-vruchtwater, en pas nu kan ik bij het koppie, dat nog heel hoog staat. Geduld dus, ik ga er niet meer op wachten. Ik ga met Maartje en Hannah lunchen en neem afscheid van de crew hier. Dappere vroedvrouwen, waar ik, ondanks de laksigheid die ze soms hebben, ook echt heel veel respect voor heb.

We pikken Kalle op die duidelijk in zijn sas met drie dames mag lunchen vandaag.
Daarna terug lopen naar de Cranehouse waar ik afscheid neem van mr Jones, de trouwe huose-man hier in the cranehouse. Vanavond back to Holland, ik heb er, ondanks de intense tijd hier heel veel zin in! Wil echt heel graag mijn familie weer zien. Maar ik ga wel terug! Ooit, om weer hier te werken en te kijken wat er over is van mijn workshops. Dag Uganda, take good care of all the pregnant women en their baby's, tot ooit!

workshop

M'n op een na laatste dagje vandaag in Uganda. Morgen 23 uur vertrekt mijn vliegtuig terug naar Holland, zo'n 7000 km verderop. Het afscheid nemen begint vandaag al een beetje. Ik heb gisteren toestemming gekregen om foto's te maken, dat wil ik vandaag doen. Ook ga ik de workshop van gisteren herhalen, maar nu voor de verloskundigen, gewoon op de verloskamer op het piepkleine kantoortje zodat iedereen mee kan kijken en ondertussen de bevallende dames in de gaten kunnen houden. Ik ben er al heel vroeg, mijn huisgenoten vertrekken vandaag voor 1,5 week om onderzoek te doen en nemen de chauffeur (helaas voor mij) mee. Ze willen al om 7.45 weg. Ik heb mijn tas, een computer en een beamer: teveel (en misschien te gevaarlijk: zijn wel erg veel hebbedingetjes) om lopend mee te nemen, dus ga ik ook vroeg op pad. Om 8 uur word ik in het ziekenhuis gedropt. Natuurlijk ga ik allereerst naar mijn tweeling van gisteren kijken. Ik heb me gisteravond allerlei spookbeelden in het hoofd gehaald, misschien zou niemand ernaar omkijken....vind ik een dood kind zometeen.....spannend......

Nou, als mijn spookbeelden voor niets: ik vind een stralende, gelukkige moeder in het kraambed met twee pakketjes naast zich. Ik open het kleine pakketje en kijk in twee enorme bruine ogen met een heel heldere blik!! Ze vullen bijna het hele piepkleine snoetje. Niets mis mee, dit mini-meisje, en hoezo kunstvoeding: ze drinkt gewoon uit de borst waar bij deze Afrkaanse mama's ook onmiddellijk na de bevalling al melk uit komt. Nou deze komt er wel, het is een wonderlijk verhaal, zal ik niet snel vergeten..... De moeder maakt zich wel zorgen om de dikke dochter: ze had koorts vannacht. Flinke koorts. Ik vraag: " hoeveel graden?", maar daar heeft niemand een antwoord op. Ik bekijk het kind, ziet er echt helemaal niet ziek uit, drinkt goed, mooie kleur, kijkt helder, goede tonus, voelt lekker warm, niet teveel....Ze heeft vannacht paracetamol gehad en de familie is nu een kuurtje halen. Ik loop naar de nachtverpleging en vraag of ze weten wat de temperatuur is, en hoeveel het vannacht was. Niemand kan me er een antwoord op geven. Ik vraag uiteindelijk maar om een thermometer. Die hebben ze niet......duh.....hoe weet je dan dat deze baby koorts had? Ik kom er niet uit. Ik loop terug naar de moeder en adviseer het hele pakket dekens eens van de baby af te halen, inclusief de muts. De moeder doet het braaf, maar als ik even later terug kom zit alles er weer omheen. De dagploeg is door de nachtploeg op de hoogte gebracht. Ze willen een infuusje gaan prikken. Voorzichtig stel ik voor om de baby eerst samen te gaan bekijken, en vertel dat ik haar er heel goed uit vind zien. Joepie: de dagploeg vindt opeens de thermometer. Dagploeg is ook oprecht verbaasd dat niemand de temperatuur opgenomen heeft. Gezamenlijk pellen we het kind uit alle dekens. 37.6, zonder paracetamol, met teveel dekens. We verklaren het kind gezond.

Dan is er nog een kleintje. Gisteravond geboren, moeder vertelt dat ze 37 weken zwanger was. Dat lijkt onmogelijk als je het baby'tje ziet. Het heeft alle tekenen van prematuriteit en weegt niet veel meer dan 1300 gram denk ik. Je ziet een doorschijnend dun huidje, geen vet, veel lanugohaartjes in het snoetje en op de armpjes en schouders, en dan zo'n rimpelig oude-mannen-koppie. Hij voelt veel te koud. Hij is niet gewogen, ik denk dat iedereen hem al afgeschreven heeft. En hij heeft nog helemaal geen voeding gehad. Sinds gisteravond, dat is al 12 uur!! "Mom's got no milk", zegt de verpleging. Sakkerju, ze weten toch dat ik proefzakjes voeding meegenomen heb, heb ik gisteren nog uitgebreid met iedereen over gehad!! Je kunt dit kind toch niet gewoon aan zijn lot overlaten?? De verpleging zegt dat de baby eigenlijk naar de special care in Kampala moet. Ze doen het voorstel aan de moeder. Ze hoeft alleen het transport te betalen, het ziekenhuis geeft, net als dit ziekenhuis, gratis zorg. Maar ze wil hier niet weg. Nou ja, misschien is dit ook zo'n wonderbaby, we gaan het gewoon proberen. Ik geef deze niet veel kans, is echt te klein. We maken wat kunstvoeding en twee handschoen-kruiken. De baby krijgt mama's pink in het mondje, en zowaar: hij zuigt erop. Voorzichtige druppel ik uit een spuitje een beetje melk langs de pink. Hij drinkt 3-4 ml. Daarna gaat hij op mama's borst kangoroeen. Dit elke 2 uur herhalen. Bij de volgende voeding voelt de baby lekker warm. Nou dat is alweer gewonnen. Ik ga met een van de verpleegsters een gesprek aan over de waarde van het leven. Zij leggen zich neer bij de beslissing van de moeder om niet te vertrekken naar een gespecialiseerd ziekenhuis, doen er niet veel moeite voor om haar over te halen. Ze moet erg om me lachen als ik zeg dat voor mij elk leven telt. We praten echt beiden vanuit een heel andere cultuur, boeiend maar moeilijk om elkaar te begrijpen. Als ik later vertrek naar mijn huis heb ik ze toch zover dat ze daargaan met het geven van voeding aan iemiemieniejongetje. Ben benieuwd morgen, maar vrees dat deze het niet redt.

Dan opnieuw de workshop, nu voor de midwifes. Ze luisteren zeer geboeid naar mijn presentatie, erg leuk om te doen. Ik vraag of ze nog nieuwe dingen geleerd hebben: ja hebben ze wel! Mooi, ik hoop dat het levens kan redden. De film over de Kiwi wordt, net als gisteren ademloos bekeken. Ik vertel dat ik geen vacuumverlossing doe, maar zeg dat zij goed moeten opletten, zij zullen het moeten kunnen toepassen als de dokter niet opkomt dagen!! Ik laat de 8 kiwi's die ik heb meegenomen met een gerust hart bij hen achter. Volgens mij gaan ze ze gebruiken!!

Mijn volgende bezoek aan Uganda, beloof ik ze, ga ik vragen of het gelukt is!!

Ondertussen is de vrouw in de hoek bevallen van haar derde kind. Ze had al zeker een uur volledige ontsluiting maar het hoofdje stond nog heel hoog. Ik voelde een kruinligging, paste de aloude truck toe van 15 min linkerzijde, 15 min rechterzijde: en hoppa: kind geboren, gelukkig prima kind! Now time for lunch. Het plan om samen met de Duitse meiden te gaan lunchen is vervallen, die moesten tijdens de workshop echt weg, konden niet meer wachten, hadden nog andere dingen op het programma. Misschien morgen!

twin to twin

Het is echt nooit saai hier op de maternity, altijd wel iets te doen. Vandaag zal ik dan de workshop geven, met als onderwerpen: schouderdystocie, reanimatie voor pasgeborenen, informatie en vacuum verlossing met de Kiwi. Een zwaar programma dus. Bij aankomst in het ziekenhuis: eerst naar de superintendent: alles gaat hier strikt volgens hierachische volgorde. De superintendent kent me wel langzamerhand, en vraagt onmiddellijk naar Marina, hoe het met haar is. Marina, iedereen leeft echt enorm met je mee! Ik hoop dat je de warmte die de mensen hier naar je uitstralen daar ook voelt!! Na even wat kletsen (je moet hier niet al te snel to-the-point komen) spreken we af dat om 11 uur mijn workshop zal plaatsvinden. Ze hebben hier een prachtige ruimte voor: grote tafel met heel veel prachtige stoelen, echt super. Ik laat de superintendent op mijn laptop en Ron's beamer passen: please take good care!! (of ik, als ik nog een keertje kom kans zie voor hen ook een laptop mee te nemen...)
Eerst dus nog een uurtje werken. Op de verloskamer is wel wat te doen. Er liggen drie vrouwen, waarvan twee behoorlijk in partu. De ene, een heel tengere vrouw, gaat bevallen van een tweeling. Docter's coming to do a cesarean. Of ik wel even naar de hartjes wil luisteren: tuurlijk: de babies doen het prima. De aanstaande moeder heeft een hele donkere blik: angst? geen zin in de babies? ik weet het niet, krijg geen contact. Op een van de andere kamers ligt ook een vrouw, zwanger van een tweeling. Ze is niet aan het bevallen, maar is alvast in huis voor het geval de dokter tijd heeft voor een sectio. Wanneer het gaat plaatsvinden weet niemand. Hartjes allebei prima!
Terug naar de verloskamer. Het is inmiddels zo'n 5 kwartier later, en de dokter is er nog steeds niet. Onze twin-lady ziet er naar uit dat ze persdrang krijgt. Ze heeft al twee kinderen, dus de dokter is sowieso te laat. Natuurlijk weer vette meconium. Harttonen zijn goed. Ze start met persen, al gauw komen de kleine zwarte krulletjes van het babyhoofdje in beeld. er wordt een dochter geboren van 3360 gr! Een flinke dame vergeleken met haar dunne moedertje, zeker als je weet dat er nog een baby moet komen. Hannah en Paulien zijn mijn assistenten. Het zijn twee Duitse meiden van 19 en 20 jaar die een jaar werken voor het rode kruis. Slimme meiden, hebben snel door wat ze moeten doen! Verder ben ik met Stella, een Ugandese verpleegkundige, ze is ook erg handig. Goed team dus. Helaas vallen de weeen weg. Stella is ervan overtuigd dat ze wel weer terugkomen, ik zie niet zo vaak tweelingen geboren worden, dus vertrouw op Stella's woorden. Ik laat Paulien de harttonen checken, ik heb handschoenen aan. Ze kan ze niet vinden, blijft maar zoekenop mijn aanwijzingen. Uiteindelijk vinden we gelukkig de harttonen, maar gaan bijna in hetzelfde ritme als die van de moeder, zo'n 60x/ min dus, wat echt veel te weinig is. We duwen de moeder op haar linkerzijde. Harttonen herstellen gelukkig. Ik leg de moeder niets uit, ze snapt het allemaal niet, maar doet braaf wat ik wil. Ik leg het wel uit aan het team om me heen, misschien pikt moeder er ook iets van op? Opnieuw slechte harttonen, herstellen ook niet: wat nu.... Gelukkig begint er persdrang te komen en opeens wordt dochter 2 gelanceerd. In een grote plons ligt ze op bed. Alsof de duivel ermee speelt deze week, opnieuw een blauw slap kind, zit geen enkel leven in en ik vrees dat we deze keer echt te laat zijn. Dochter 2 is ook echt een heel klein poppetje, we zien later dat ze maar 1900 gram weegt. Duidelijk een twin-to-twin syndroom tweeling, alleen heb ik geleerd dat de kleine het beter doet dan de grote. Hier is dat echt het tegenovergestelde! Met de doptone constateren we echter verrassend wel een hartslag, zij het zacht en traag, 30 x/min, maar we hebben iets!! Nou, ik ben inmiddels getraind in de reanimatie: gaatie weer! De verpleegkundige gaat de moeder wassen: lijkt me erg nuttig om dat nu te doen, en vraagt of we de reanimatie ergens anders kunnen doen, ze kan niet goed bij de moeder. Onbegrijpelijk soms, de Ugandezen..... Moeder bemoeit zich nergens mee, heeft nog niet een keer naar de baby gekeken (kijk maar op boverstaande foto, waar, als je goed kijkt moeder met haar rug en "bottom"naar me toegekeerd, ook op staat. Het blauwe dat je ziet is het weiltje waar ze op ligt met een beetje rommel erop, witte plukken katoen om mee te poetsen bijvoorbeeld, dienen ook als maandverband) De Duitse meiden en ik zijn echter zwaar aan het werk. Ik doe de reanimatie alleen, zij ondersteunen me door het luisteren naar de harslag en het warm houden en prikkelen van de baby. De hartslag is na zo'n 10-15 minuten op peil, dus ik stop de hartmassage en leg me toe op het beademen. De baby doet echt helemaal niets, geen tonus, geen reactie, alleen een hartslag dus. De kleur is gelukkig ook oke. De ambu (die we hebben meegenomen uit Nederland, bedankt praktijk Linde) is de enige op de verloskamer met een slangetje eraan die we kunnen koppelen aan de zuurstof. En er is ook nog zuurstof. Joepie!! Na een half uur beademen is daar onze "redder" Dr Ben. Hij kijkt de boel eens aan en vraagt "You think she has a chance?" ja, ik denk het wel. Dan loopt hij weer weg. "Hoepel nu ook maar op", denk ik in mezelf...De rest van de verloskundigen en verpleegkundigen bemoeien zich ook niet met de baby: ze hebben het al opgegeven of vertrouwen me dusdanig dat ze me het alleen laten doen, ik weet het niet. Uiteindelijk heb ik 75 minuten (!!) beademd, voordat ze het zelf oppakte. De baby voelde behoorlijk koud, kruiken? zijn er niet, incubator? is er niet: we hebben latex handschoenen gevuld met warm water en rond de baby gelegd: je moet creatief zijn, ik was blij met de hulp van de German girls! Uiteindelijk is ze dus boven jan, dit kleine meisje: ze ademt, er is hartslag maar ze voelt nog koud en heeft geen tonus, begint een beetje te reageren op prikkels. Er komt wat meer belangstelling van de kant van het personeel. Op de OK is een zuurstoffles met brilletje, en kunnen ze intuberen. (komen ze nu mee...) Dat laatste lijkt me niet meer nodig, de baby ademt maar die zuurstofbril lijkt me een goed idee. Voorzichtig breng ik de baby, dicht tegen me aan naar de OK. Daar vind ik eindelijk een beetje liefdevolle anestesist die echt helpt. De baby wordt op een tafel gelegd, we leggen alle warme handschoenen tegen haar aan, maar ze wordt niet echt lekker warm. Dan maar skin-to skin. Ik leg het kleine meisje, met zuurstofbrilletje, tegen mijn eigen, oververhite blote borst, warm van het harde werken en van de hitte hier, onder mijn kleren. Straal mijn warmte en liefde uit. Dr Ben komt binnen op de OK. "Welke Apgar zou ik op dit moment geven?", wil hij weten. Nou, een 7 of een 8, niet meer. Dr Ben is er tevreden mee en geeft aan dat we weg moeten, hij moet een sectio doen bij een andere vrouw, in deze ruimte. En de zuurstof dan, kunnen we die meenemen? Nee, is nodig voor de vrouw met de sectio, brilletje ook, er is er maar eentje van, kunnen we dus ook niet meenemen. Thats life. Met het kleintje dicht tegen me aan dan maar weer terug naar de verloskamer, daar is ook zuurstof. De verpleegkundige maakt een dunne blaas-katheter vast aan de zuurstoffles, bij gebrek aan zuurstofbrilletje. De andere kant van de katheterstoppen we in de neus van de baby en plakken het met een pleister vast. Nou, dat werkt ook. Inmiddels is het 12 uur, een uur te laat voor de workshop. We are waiting for you..... De tante van de baby is wel erg betrokken, gedurende de hele periode van beademen kwam ze af en toe poshoogte nemen. Een lekker mollige tante, dus veel warmte!! Ik sommeer haar haar blouse omhoog te doen, ze doet het nog ook! Ik leg haar piepkleine nichtje, inclusief creatief zuurstofbrilletje, tegen de mollige borsten van haar tante, die ervan geniet. Ik zet Hannah aan het werk om een beetje voeding te maken voor de baby van de proefzakjes die ik meegenomen heb. Ze drinkt 5 cc op via een spuitje: mooi!! Oke, op naar de workshop. Ik merk wel dat ik respect heb afgedwongen bij mijn Ugandese collega's.

De workshop verloopt niet geheel vlekkeloos. Ik heb een groot publiek, veel mannen (die het volgens mij prettig vinden om op een goede stoel te zitten en daarom erbij willen zijn) die ik niet ken. Ik krijg op geen enkele manier de beamer aan de computer gekoppeld. Nou ja, dan maar met mijn kleine laptopje en met de hand. Ik heb een pop meegenomen en een lege cornflakesdoos waarin ik in de onderkant een gat gemaakt heb: een baby en een vagina. En demonstreer het schouderdystocie-verhaal. Gaat prima, ze zijn in volle aandacht, op een slapende man na. De film over het gebruik van de kiwi heeft echt alle ogen op zich gericht. Er komen ook veel vragen, die ik zo goed en zo kwaad als ik kan beantwoord, daarbij steeds zeggende dat ik zelf geen vaccuumverlossingen doe, maar wel eens gekeken heb. Morgen zal ik opnieuw de workshop doen, maar dan op de verloskamers. Vanavond even kijken of ik de beamer gekoppeld krijg. Nog even terug naar mijn baby. Die is los van de zuurstof, ligt alleen op een tafeltje (zo gaat dat hier nu eenmaal) maar voelt redelijk warm nu. Over een uurtje weer 10 cc voeding! Dan ga ik weer naar huis, moe van deze ervaringen.

op bezoek bij Irene

Vannacht niet geweldig geslapen, er zat een of andere vogel op het dak die geluid maakte. Ik vond het dan ook niet erg dat om 8.30 (zondagochtend....!!) de telefoon ging (alsof ik hier al jaren woon) Het was Solomon, de chauffeur. Vorige week had ik beloofd met mijn doptone een keertje naar de hartslag van zijn ongeboren baby te luisteren, of ik dat vandaag wilde doen. Leuk!! Hij haalt me om 11 uur op. Prima, dat is leuker dan naar de kerk gaan vind ik (was ik van plan, kijken hoe dat hier in zijn werk gaat).
Om klokslag 11 uur staat Solomon op de stoep. Ik ga als vanouds weer eens als vroedvrouw bij de mensen thuis langs, voelt heel vertrouwd. We rijden door Entebbe heen, zien overal keurig aangeklede mensen die van de kerk afkomen. Echt op z'n zondags!! Kindjes allemaal in (school?)kostuum: pico bello in orde!
We rijden naar een wijkje-je achter het ziekenhuis en draaien een zandpaadje rechts in. Er staat een bakstenen huis, beetje rommelig, nog niet af. Enthuosiaste babbelaar als ik ben complimenteer ik Solomon met dit prachtige huis. It's not mine, I rent it, zegt Solomon, een beetje verlegen door mijn compliment. We rijden het huis voorbij en komen op een soort pleintje met allemaal piepkleine huisjes. Een prachtige zwangere vrouw staat in een van de deuopeningen. Oeps, ik had me dus vergist....dit huisje is 15x kleiner dan het bakstenen huis. Solomon heeft het gelukkig niet in de gaten, pfoe...Binnen is het heel gezellig en keurig ingericht. Zijn twee kinderen zitten op de bank, er staan nog twee stoelen een salontafel en een koelkast, en dan is de huiskamer echt wel vol. Irene, de vrouw van Solomon is juf op de basisschool. Het lijkt me een hele geschikte juf: goedlachs, dol op haar kinderen, erg leuk! Ze heeft een pijnklacht onderin haar buik. Als ze de plaats aanwijst leg ik haar uit wat bandenpijn is. Ze gaat een sjaal om haar buik knopen en is gerustgesteld. Ze wil heel veel informatie, we kletsen alsof we alkaar al jaren kennen. Dan loop ik mee naar haar slaapkamer. Solomon en de kinderen mogen niet mee naar binnen. Ik vind wel dat dan de deur open moet blijven, zodat zij het ook kunnen horen. En uit mijn abracadabra-apparaatje komen prachtige harttonen van de baby. Ik laat haar het hoofdje voelen. Ze neemt alle informatie als een spons op. We3 hadden vorge week al een hele tas babykleertjes meegegeven aan Solomon. Daar zat ook een setje babyverzorgings producten bij. Ze haalt het tevoorschijn, ik moet uitleggen wat je er allemaal mee moet doen, want het staat er natuurlijk in het nederlands op! Ze wist eigenlijk alles al, behalve de haarlotion. Is ook zo'n typisch, niet echt nuttig produkt, maar ik weet zeker dat baby-Solomon heerlijk geurend in het kraambed zal liggen. Irene vertelt ook nog dat, toen haar eerste kind geboren werd, ze echt zo groen als gras was. We onderkennen samen het probleem van onvoldoende informatie-verstrekken aan zwangeren in Uganda. Zwangeren weten over het algemeen absoluut niet wat er met hen gebeurt, waarom dingen zo gaan zoals ze gaan. Zelfs de verloskundigen (die ik qua niveau echt niet onderschat, de opleiding is denk ik prima hier) denken dat "groen vruchtwater" komt doordat moeder bepaalde medicijnen geslikt hebben tijdens de zwangerschap. Ik zie hier absoluut mogelijkheden voor voorlichtingsavonden!
Toen Irene haar eerste kind geboren werd, het was in de nacht, was er weinig hulp op de verloskamer. Uiteindelijk beviel ze ergens op een gang, de navelstreng heeft ze zelf over het hoofdje geschoven. Ze wist niets van een placenta. Er kwam wel iets uit haar vagina hangen, maar dat heeft ze almaar teruggestopt naar binnen. Toen ze na een week (!!) op controle kwam hebben ze de placenta eruit gehaald (zat denk ik nog een stukje in de baarmoederhals ofzo...) Ze had behoorlijk gevloeid die week. Wow, en nu praat ik over een intelligente, geschoolde vrouw die in een stad woond!! Er valt hier nog heel veel te winnen als het om moeder en kindsterfte gaat, en nog heel eenvoudig ook. Marina, als je mn verhaal leest, we moeten samen terug!! Klus krijg ik niet af deze week, maar ga voor een beginnetje morgen! De zoon van Irene maakt nog een foto van ons, ik denk de alleereerste foto die hij maakt, sorry, is een beetje scheef....
Na een colaatje neem ik afscheid en laat me door Solomon bij Gately's afzetten voor mijn lunch. Na de lunch breng ik een bezooekje aan de ZOO. Veel Ugandese gezinnetjes, lekker met hun kindjes op pad daar heel knussig. Mooie Afrikaanse dieren! Een zeer irritant stel Russen (wat moeten die hier nou??) zijn met hun ingehuurde delletjes ook in de ZOO. Daar moet je toch bijna van braken....zie foto...Het meest lachwekkende hok is het verblijf van de Marabou-storks: goed afgezet met gaas!! Je struikelt bijna over deze vogels op straat....

botanische tuinen

Vandaag ga ik de Botanische tuinen bezoeken. Het is wederom erg warm, ik hoop dat het ooit nog goed komt met mijn roodgetinte blanke velletje, dat ondanks factor 10, maar blijft verbranden. Ik besluit te gaan lopen, dat is een flinke trip! Daarna wil ik naar de markt, gewoon een beetje rondneuzen, want mr. Jones, mijn trouwe huisbewaarder, heeft gisteren al tomaten en fruit meegenomen. Mr. Jones zegt dat hij me zal missen als ik weg ben, nou ik hem ook. Het is fijn als ik 's mogens wakker wordt dat hij er is voor een babbeltje. Hij heeft al een lekker ontbijt klaargezet. Na een kop koffie ben ik er klaar voor! Onderweg krijg ik wel 20 keer een boda boda aangeboden. Boda boda's zijn brommertjes, bestuurd door jongens die graag een centje bij willen verdienen. Achterop zit een kussen, dat is dus de taxi! Er wordt veel gebruik van gemaakt. Ook diverse taxi's komen toeterend langs. Het is ook heel gek: een wandelende Mzunga (blanke). Gelukkig zijn ze niet "kleverig", als je vertelt dat je gaat lopen rijden ze door. Bij Gatley's neem ik even een pauze. Even het vochtgehalte weer aanvullen met een lekkere verse pineappeljuice. Gatley's is een strategisch gelegen restaurant/ guesthouse/ art-shop waar veel buitenlanders komen. Je kunt er heerlijk even uitzakken, de krant lezen en wat eten of drinken. Na de pauze loop ik naar de Botanische tuinen. Mijn verwachting dat het hier op zaterdag wel vol met toeristen zou zijn klopt niet. Het is erg rustig. Ik neem voor de zekerheid maar een betrouwbaar uitziende gids mee. David is een student en studeert in Kampala "iets" met tropische planten. Hij weet heel veel te vertellen. Wat is de natuur toch prachtig hier! Bomen van meer dan een eeuw oud, prachtige bloemen, vruchten en ook een hele serie aapjes krijg ik te zien tijdens de rondleiding. Fijn dat ik mijn gids mee heb, hij weet echt veel te vertellen. Ik neem afscheid van David, en loop naar de markt. Jeetje, je kunt hier honderden gave foto's maken. De oude, uit elkaar vallende parasolletjes, de dikke mama's achter de fruitkramen, de slapende man die met zijn hoofd tegen zijn fiets ligt, de kippen die vanavond in de pan liggen, te veel om op te noemen. Ik ben alleen erg voorzichtig, een camera is echt een hebbedingetje hier en ik val al zo ontzettend op tussen alle zwarte mensen. Ik maak snel een paar foto's voor ik vertrek, kan het toch niet laten....

Daarna terug naar Gatley's voor lunch. Ik blijf er lekker een poos hangen, lees de krant en verwen mezelf met een heerlijke salade en een kop Uganda-koffie. Dan weer back home. Ik denk dat ik wel 15 km in de benen heb zitten. Een heerlijke koude douche geeft verfrissing.

marabou-stork

Ik moet tussendoor even iets schrijven over de Marabou. De Marabou is een grote vogel die hier als een soort onkruid gedijdt. Het is familie van de ooievaar en de reiger, maar wel het lelijke achterneefje. Hij wordt ook wel de begrafenisondernemer-vogel genoemd, vanwege z'n zwarte pandjesjas. Je ziet hem rondscharrelen bij afvalcontainers op zoek naar iets te eten. Je ziet ze hier heel veel rondvliegen. Als je zit te lezen komt er even een zwarte schduw over je boek heen,wanneer de vogel overvliegt. Vlakbij mijn huis nestelen ze in de bomen. Ik vind ze erg imposant!

just wait for the docter

Vandaag weer lekker werken in het ziekenhuis, ik heb er zin in!! Om 9 uur word ik opgehaald door Solomon, met veel excuses over gisteren. Op de maternity is het redelijk gevuld. We beginnen met poetsen. twee bakjes sop is genoeg voor veel oppervlak schoonmaken. Stukjes van een oud t-shirt zijn onze poetslappen. Er zitten vandaag extreem veel Victoria-meer-mugjes in de lucht en op de muren: het ziet er zwart van!Na twee minuten is ons poetswater dan ook een soort zwembassin voor vliegjes. Het is dweilen met de kraan open want op de schone vensterbank zit binnen een mum van tijd opnieuw een horde vliegjes. Ook de kraamafeling wordt "gepoetst" . Het is er weer onwijs gezellig. De pas bevallen dames op bed en op een matje naast het bed op de grond zit de rest van de familie. En dat met 35 kraamvrouwen op een kamer!! De rest van de familie eet eigenlijk de hele dag. Ook de nieuwe baby krijgt een of ander papje. Onze reanimatiebaby, die eergisteren toch convulsies (=trekkingen van armen en benen, kleine schokjes, een knipperend oogje,..., zie je soms na asfyxie=zuurstofgebrek in de hersenen)) vertoonde is naar huis. Of hij de fenobarbital nog gehad heeft weet ik niet, mama vond het namelijk wel erg duur om aan te schaffen. Ze was opeens weg met haar baby, geen controles meer gehad... Men haalt hier zijn schouders op over zoiets.
Terug op de maternity is het opeens druk: er liggen 4 dames met weeen. Een vrouw lag er al toen ik kwam. Ze hadden toen al (9.00) gecontateerd dat de dokter moest komen. Hoofdje daalde niet goed in na het breken van de vliezen. Derde kind. Dikke meconium. Goede harttonen! De vrouw had veel weeenpijn. Ondertussen begon een vrouw in de andere hoek wel erg te roepen. Ze sprak alleen Ugandees. Toen ik met de verpleegkundige terugkwam was het hoofdje al te zien. Omgeven door (alweer) vette meconium,werd het kind geboren. Via de openstaande gordijnen gadegeslagen door iedereen, is ook normaal hier. Bevallen is een zeer openbare gebeurtenis, mannen zie je overigens niet op de verloskamer.
Kind werd door verpleegkundige in vulva afgenaveld, wederom erg slappe blauwe tod. Met mijn doptone contateer ik een goede hartslag, maar zie geen ademhaling. Kind wordt steeds blauwer en bleker en slapper....Ambu weer gepakt: verpleegkundige doet kinnetje op de borst om te beademen. Dat gaat natuurlijk niet. Ik word er onrustig van, neem het voorzichtig over. Na een paar keer pompen trekt de kleur bij en gaat het kind ademen. pfoeh...
Het is inmiddels 11 uur, de dokter is in beeld voor die arme mevrouw met haar krachtige weeen. Ik zie hem buiten op een bankje zitten in het zonnetje, met een andere man gezellig wat aan het kletsen.Om half 12 komt hij binnen op de verloskamer. Kletst bij met iedereen. Hij glimt bij het zien van mijn doptone, en gaat het eerst bij alle dames uitproberen...tuurlijk....Dan wil hij de status van de vrouw zien die al zo lang op hem wacht. Oeps, de verpleegkundiuge gaat eerst aan de vrouw vragen hoe ze heet om de status te kunnen vinden. "Prepare her voor a cesarian" zegt hij. Om 12 uur zit te vrouw te bibberen op een bankje in the theatre (=de OK)je zou zweren, als je de grote ogen van spanning ziet, dat de weeen wegvallen, maar dat is niet zo. ze zit daar nog zo'n 40 minuten, men heeft weinig aandacht voor haar. Ondertussen luistert ze naar het gekletter van het klaarleggen van de instrumenten en het gegiebel van het personeel. "docter, come, docter, come..." hoor ik haar zachtjes mompelen. Het is keiharde business hier.
Eindelijk mag de het theater in. Ze wordt inderdaad in het midden op een zeer oud bed gezet, in de spotlights. Verder gebeurt er nog niets, behalve dat de anestesist naarstig op zoek gaat naar een goed plekje op de rug om de epidurale te zetten. De vrouw is zeer, zeer angstig, niemand heeft er aandacht voor. Eindelijk, eindelijk komt dr Ben. Maakt eerst allerlei grapjes met alle vrouwen om zich heen. Volgende keer mag ik zijn assistent zijn, belooft hij. Alles is gereed. Om 12.52 wordt een flinke dochter geboren van 4070 gram. Ik mag foto's maken van dr Ben, dat doe ik dan ook veelvuldig. Hangend aan een been wordt het meisje overgegeven aan de verpleegkundige. Ze wordt veelvuldig uitgezogen (gebeurt hier altijd breedvoerig) en in een doek gewikkeld. Ze blijft zo een poosje alleen op een tafeltje liggen. Dr Ben hecht de boel weer aan elkaar. Doet hij keurig. DE baby gaat vast terug naar de verloskamer waar ze helemaal alleen op een tafeltje komt te liggen. De keiharde opvoeding begint meteen na de geboorte hier.
Ik heb besloten lekker uitgebreid met mezelf te gaan lunchen. Ik was al door diverse mensen gewezen op een restaurant waar veel buitenlanders komen. 's avonds ga ik niet op pad, dat is zo erg alleen, dus lunch ik uitgebreid.
Daarna nog wat shoppen.Solomon pikt me later weer op bij het kantoor van Ron.

Ngamba Island

Vandaag hadden we eeen reisje naar het Ngamba Island: het Chimpanzee Sanctury-eiland gepland. Marina en Ron hebben zich uiteraard af moeten melden, ik ga wel mee. We varen met een groep van 15 mensen, hoofdzakelijk Amerikanen vanaf de Entebbe-ZOO over het Victoriameer naar het eiland waar een apengroep zit van 44 apen. Alleen de boottocht is al een feestje! Het is heel warm vandaag, dat merk je niet als je op een bootje vaart, maar wel aan de pioenrode kleur van je huid als je terug bent. We varen langs vissers die hun handel bij elkaar sprokkelen op smalle houten bootjes. Sommigen moeten peddelen, anderen hebben een motortje. Op het water drijven bosjes waterplanten waar vogeltjes even een pauze nemen. Het Victoriameer is enorm groot. Dan komen we bij het Eiland aan. Ook hier weer prachtige natuur. De chimpansees worden geadopteerd van overal vandaan. De meesten zijn als huisdiertje in een gezin geweest al baby-aapje. Die worden natuurlijk te groot en te sterk. Volgens de ranger die ons begeleid kost het verkrijgen van een baby-aapje uit de natuur, zeker 4 andere apen het leven: de vader, de moeder en wat vrienden, omdat die het niet laten gebeuren dat iemand een baby steelt. Chimpansees zijn erg leuk om naar te kijken. Ze hebben een flink stuk bos om zich uit te leven
We varen weer terug, in de zoo drink ik nog even een drankje in een idyllisch resaturant boven het meer. Dan bel ik, volgens afspraak de chauffeur, of hij me wil halen. Hij zit 30 km verderop in Kampala... nou ja, dan ga ik gewoon lopen. De geplande workshop in het ziekenhuis ga ik maandag doen. Het is al best laat en ik moet veel spullen meesjouwen. Gaat ook wel met een taxi, maar ik laat het even voor wat het is. Morgen is er weer een dag.

nieuw leven en afscheid

De dag begint prachtig met zingende vogels en een volle zon. Ron neemt ons mee naar zijn kantoor dat naast het ziekenhuis ligt. We melden ons bij de ziekenhuis directeur om onze plannen door te nemen. Morgen willen we graag een workshop verzorgen. We willen reanimatie bij de pasgeborene en schouderdystocie bespreken en tevens de 'kiwi' introduceren: dat is een klein (disposable) vacuumpompje, waar we er een paar (tweedehandsjes) van meegenomen hebben. We hebben een instructiefilmpje hoe dit apparaatje te gebruiken: met mijn computer en de beamer van Ron moet dit lukken. De directeur is er blij mee, vooral met de kiwi's! De directeur vertelt dat ze veel sectio's uitvoeren, zo'n 10%! Dat is omdat ze geen forceps willen gebruiken ivm de verspreiding van HIV en geen stuitbevallingen doen. Vrouwen zijn soms ook al dagen bezig met bevallen als ze bij het ziekenhuis komen, en zijn uitgeput. Regelmatig is de baby dan al overleden. De reden van de (veel te late) komst is vooral het gebrek aan vervoer en aan kennis: wanneer moet je naar het ziekenhuis? Daar ligt wel stof voor een workshop!! Verder willen we mogen officieel alle materialen die we meegebracht hebben (door jullie verzameld) meenemen en overhanigen. Daar maken we een heel officieel gebeuren van, dat hoort hier zo!

Na veel handen schudden gaan we naar de maternity. Het is rustig maar langzaam komen er dames binnen. Ik mag een vrouw gaan onderzoeken, waarvan de HIVstatus niet gecheckt is: dubbele handschoenen dus, en preventieve behandeling later voor de baby! Vanmorgen had ze nog een potdichte portio, nu bijna VO met puilende vliezen. Ik kan het hoofd niet bereiken, zo hoog zit het. Vliezen breken doen ze hier nooit ivm overdracht HIV gevaar. Er zijn touwens ook geen vliezenbrekers: je partussetje bestaat uit 2 kochers en een scheermesje voor een eventuele epi en om de navelstreng door te snijden. Ook heb je 3 touwtjes om de navelstreng af te binden. De weeen stoppen, helaas. Vliezen breken mag niet, ook helaas. Ze krijgt een syntoinfuus. Na een half uurtje 'exploderen' de vliezen (niet over mij heen gelukkig)en pak ik m'n eerste ugandese baby aan: gaaf!! Een andere vrouw ligt al een poosje te wachten op haar keizersnede. Het kindje ligt in stuit. Ik mag mee naar "the theatre" , zo noemen ze hier de OK. De dame wordt opgehaald en ik loop mee. Bij de deur moet ik mijn schoenen verwisselen voor OK-sluipers (plastic slippertjes). Ik sta helemaal klaar als het bericht komt dat de vader van Marina is overleden. Marina en Ron boeken voor vanavond meteen een vlucht retour Nederland. Ik neem het lastige besluit te blijven, alleen dus...De hele middag bestaat vooral uit heel veel regelwerk. We brengen nu maar vast de spullen naar het ziekenhuis, zodat Marina daar ook afscheid kan nemen, en we samen alles overhandigen. Om 19 uur breng ik Ron en Marina (samen met Solomon, onze chauffeur) naar het vliegveld hier om de hoek. Twee stoere vroedvrouwen overvallen door emotie bij het afscheid. De avonds is vreemd stil, het huis heeft op dit moment geen andere bewoners. Zondag komen er gelukkig weer wat mensen, alleen is wel heel alleen in het grote Afrika.

verloskunde in Entebbe

Vandaag een spannende dag: we gaan op bezoek in het ziekenhuis in Entebbe. Om 9 uur melden we ons bij de ingang: men was duidelijk op de hoogte van onze komst, we werden warm welkom geheten. Door Robert en Sophia werden we,via de poli en de kraamafdeling naar de verloskamers begeleid. Het ziekenhuis bestaat uit meerdere gebouwen met grasveldjes ertussen. Omdat het hier veel regent ziet het gras er prima uit. Vandaag schijnt de zon, het is heerlijk warm buiten. Overal zitten mensen, liefst met hun hele familie. Te wachten? Gewoon maar wat te zitten? Er hangt een heel relaxte sfeer. We lopen de verloskamer binnen. Je moet je er een ruimte bij voorstellen waar 6 verlosbedden staan: 2 aan de ene kant en 4 aan de andere kant, slechts van elkaar gescheiden door smoezelige gordijnen (met bloedvlekken). De verlosbedden bestaan uit twee delen (je kunt er een dwarsbed van maken door een deel weg te schuiven) van roestig staal met daarop 2 bruine sky-kussens, niet helemaal heel meer. Erg basic dus. Boven aan het plafond hangen TLbalken, die veel kleine zwarte vliegjes om zich heen hebben (die vliegjes zitten ook in grote getalen tegen het plafond) In het midden staat een tafel met materialen. De tafel is bijna leeg.... er staat een blauwe plastic emmer met deksel op. Daar zitten 'gedesinfecteerde' materialen in (zijn in bleekwater geweest) 2 naaldencontainers, een weegschaal een fles chloor en een fles hibitane.Tegen de muur is een wastafel met zeep, geen handdoek. Handschoenen, watten en een stukje bb plastic om op te bevallen, nemen de mensen zelf mee. Vandaag was er een vrouw aan het bevallen die een synto-infuus nodig had: dat moet dan eerst bij de plaatselijke apotheek aangeschaft worden door de familie voordat het infuus geprikt kan worden. Als we om 9 uur binnen lopen ligt er een vrouw, mult, 9e (!!) kind, waarvan 2 overleden, nog 6 meiden over. Ze heeft 9 cm ontsluiting maar het hoofd van de baby ligt niet goed. Ze is klaargemaakt voor een sectio en dr Ben is gebeld. De vrouw heeft heel veel pijn, ligt te krioelen en draaien op haar bed, niemand heeft veel aandacht voor haar. Hoelang ze al wacht weet ik niet. De verloskamer moet worden gepoetst: luid kwetterend wordt ook de vloer onder haar bed geschrobd. Ondertussen zijn er nog meer bevallende vrouwen binnengekomen. 4-5 bedden zijn gevuld! Om de 2-4 uur worden ze getoucheerd, harttonen worden met dezelfde frequetie geluisterd met de toeter. We hebben onze doptone meegenomen en kunnen de as moeders voor het eerst hun kind laten horen! Heel leuk om de reacties te zien! Er lopen hier 2 verloskundigen rond en 2 verpleegkundigen en nog 2 studenten uit Duitsland die via het Rode kruis wat komen helpen. Het controleren van de bevallende dames gebeurt a-select, wordt wel keurig bijgehouden in een partogram, maar er zit niet echt veel lijn in wie er nou wanneer welke vrouw controleert. Somst zit er wel 6 uur tussen. De vrouw die ik mag gaan toucheren is om 4 uur vanmorgen voor het laatst gecheckt. Een primi, goed in partu. De harttonen zijn gelukkig prima. Haar onderbuik staat helemaal bol van een zeer volle blaas. We zetten haar eerts op een teiltje naast het bed om te plassen. Het is inmiddels 10.30 uur. De vrouw die ligt te achten op de sectio, ligt nog steeds te wachten....harttonen zijn sinds ik er ben niet meer gecheckt. We horen allemaal dat ze begint te persen. Koppie is gedraaid kennelijk en is al duidelijk zichtbaar als we achter het gordijn kijken. Mijn Uganda-collega pakt het kindje aan. Ik sta naast de vrouw op een houten opstapje. Het hoofdje wordt vervolgens -niet heel soepel- geboren. Daarna spildraait mijn Uganda-collega eerst nog het hoofd de verkeerde kant op, daarna vlug de andere kant op en navelt in vulva af ivm een omstrengeling. Ik gaf een beetje impressie vanwege moeizame geboorte schouders . Het kind komt als een slappe tod ter wereld omgeven door een goene brij van meconium en doet niets. Er wordt door mijn Uganda-collega wat een gesjord en geprikkeld maar het kind doet niets. Terwijl ik Marina erbij roep (was bij andere vrouw) meng ik me er toch voorzichtig in en start reanimatie. De doptone geeft een hele zwakke hartslag van zo'n 30 sl/min. Marina beademt met een ballon (geen O2, is er niet), ik neem de hartmassage voor mijn rekening. We doen het goed als team! De hartslag loopt gestaag op en na ongeveer 4 min zitten we denk ik op de 80! Ik stop de hartmassage, Marina blijft beademen. Hij begint te gaspen! Uiteindelijk hebben we hem na zo'n 10 minuten terug op de wereld, yes, we saved one (zie foto links)! Later lezen we in het partusverslag: apgarscore 5/10......(!?) Hij krijgt een infuusje en nadat de familie glucose gehaald heeft bij de plaatselijke apotheek, krijgt hij deze via het infuus. Al snel mag hij mee met zijn moeder naar de kraamafdeling. Hij kreunt nog, en moet daar een nachtje ter observatie blijven. Moeder ondergaat alles stoicijns. Ondertussen zijn er al 2 andere dames bevallen. (zie foto rechts midden)Prima bevallingen! Omdat er weinig handschoenen zijn wordt een uitdrijving nauwelijks begeleid: men kijkt ernaar en ziet toe: prima verloskunde! Ik was ook verrast door de bijstimulatie die een van de dames kreeg per infuus, ik wist niet dat dat voor handen was hier (komt uiteraard ook via de plaatselijke apotheek, door familie aangeschaft): goed! Ook opvallend: ze kunnen goed persen, deze Afrikaanse dames, daar hebben ze weinig instructie voor nodig, en dat allemaal drijvend in het vruchtwater, ontlasting etc op hun stukje bb plastic.

Kampala

Vannacht wakker geworden van de storm. Regenen: dat kan het hier, wow! Wel warme regen. Het is raar dat jullie in Nederland weer in de sneeuw zitten en ik in mijn zomergarderobe de regen over me heen laat komen. (op de foto zie je een inventieve dame die haar haar tegen de regen beschermd) We zijn al vroeg op, het is vandaag internationale vrouwendag: een vrije dag in Uganda, dus gaan we met Ron op pad: naar Kampala. Inmiddels komt de zon door, het is heerlijk buiten. Het ligt hier 30 km van af. De route is redelijk, asfaltweg met hier en daar een flink gat. Het verkeer is erg chaotisch. Ze rijden hier links, dat is ongeveer de enige afspraak die geldt. De route gaat langst honderden kleine winkeltjes (het gros is wel open) krioelend van de (zwarte) mensen, auto's, brommers en hier en daar een afgeladen volle fiets. Er zijn trouwens ook fietstaxi's: fietsen met een kussentje achterop! De zijstraten van deze route zijn allemaal zandwegen met veel hobbels, bobbels en plassen. Het valt op dat er langs de weg veel reclame is van kraamklinieken en andere voorlichtig op gebied van zwangerschap. Ook de krant geeft ons vandaag een heel verslag over een congres over incontinentie en fistelvorming na de bevalling, met veel preventieve tips! In Kampala bezoeken we een kunstmarkt met heel veel prachtige handwerkkunst (de lege koffer waar al het maandverband in zat is inmiddels zeker al weer halfvol...) en de graftombe van de koning. De allergrootste Afrikaanse rieten "hut" die ik ooit gezien heb. De lunch is ook heerlijk chaotisch: ongeveer 7 obers komen allen met hun eigen menu (we kunnen ons tafeltje gemakkelijk helemaal bedekken met zoveel menu-boekjes) aan onze tafel, en willen ons allemaal wel een heerlijke lunch voorzetten. Ik geniet vooral van alle mensen om me heen, de rondvliegende Marabou's en zeearenden, de overvolle fietsen, kleurige winkeltjes, heerlijk tropisch fruit en veel vriendelijke mensen in een heel relaxte sfeer. Morgen zullen we het ziekenhuis bezoeken. Ik ben benieuwd!!

aankomst in Entebbe

Na een voorspoedige reis valt de warmte als een zachte deken over je als je het vliegtuig uitstapt. Het is al donker, 23 graden: een contrast van zo'n 30 graden met de vorige nacht in Nuenen....We rijden met Ron (man van Marina, werkt in Uganda) naar de Crane house, ons huis voor de komende tijd. Ron heeft al contact gehad met het ziekenhuis: er heerst een wat opgewonden toestand in verband met onze komst daar. Ik hoop dat we de schijnbaar hooggespannen verwachting kunnen waarmaken. We lopen nog even een rondje: even Afrika voelen, op de muziek af die we alsmaar horen. In de buurt is een feestje, als we er langs lopen komt de plaatselijke jeugd net naar buiten lopen: giechelend met elkaar, dat is overal hetzelfde. De straten zijn hobbelige zandpaden met veel kuilen en stenen: een 4WD is echt geen overbodige luxe, een zaklamp voor ons, wandelaars ook niet. Ik heb alleen mijn fototoestel mee, de rest ligt in de Crane house. Opeens hoor ik geschuifel in het pikkedonker achter me en een harde ruk aan mijn fototoestel, dat, zoals altijd, met het touwtje stevig om mijn pols vastzit. Ik voel het touwtje knappen: 'SHIT' en nog wat andere zeer lelijke woorden roep ik als ik een donkere jongen struikelend weg zie rennen. Hij schrikt kennelijk van mijn geschreeuw en rolt in de berm. Ik spring eropaf, heb hem bijna te pakken maar ben te laat: hij rent er nu echt vandoor. Een paar seconden, Marina en Ron zien nu pas wat het probleem was. Ik ben ziedend! We zetten geen achtervolging meer in: zwarte mannen in het donker zie je echt niet...
We lopen nog hard napratend maar weer door als Ron opeens met zijn zaklamp in de berm schijnt en mijn fototoestel-zonder-touwtje vindt. Ha, wat een fantastische samenwerking Ron!!!

inpakken

Morgen gaan we vertrekken, vandaag nog wat inpakken, souvenirtjes halen etc en mijn les voorbereiden. Ik wil de verloskundige indicatielijst, de VIL, in een afgeslankte vorm als powerpointpresentatie gaan vertalen. Dat is nog best een klus! Je kan er best van alles gaan vertellen over bijvoorbeeld hyperthyreoidie, maar als ze dat daar niet (kunnen) onderzoeken heeft dat geen zin! De VIL is de spil van onze risicoselectie in Nederland. In het Nederlandse systeem van zeer nauwe samenwerking tussen gynaecologen en verloskundigen (tweede en eerste lijn) is het van groot belang dat je duidelijke afspraken maakt wie welke zwangere begeleidt. In het kort: zwangeren met blanco anamnese, geen risico's zijn bij de verloskundige onder controle. Zwangeren met belaste anamnese, lage of hoge risico's, zijn, afhankelijk van de ernst van deze risico's, onder controle bij verloskundige en/ of gynaecoloog.

materiaal verzamelen

Al de hele week ben ik van alles aan het verzamelen op mee te nemen op m'n reis. Op onze oproep oude kraampakketten en andere bruikbare materialen bij ons in te leveren om mee te nemen naar het ziekenhuis in Entebbe is massaal gereageerd! Veel dank hiervoor aan onze clienten, collega's en vrienden: we zullen er zeker een goede bestemming voor vinden. In het ziekenhuis is, naar de verhalen van Marina (die er al geweest is), bijna niets aanwezig: de vrouwen die daar komen bevallen moeten zelf het benodigde materiaal meenemen: een laken, handschoenen, en een flinke buil watten. Geen handschoenen: dan ook geen touchers!